CDLJava Normen: decielen, stanine en normklassen

1. Inleiding
2. Decielen
3. Stanine
4. C-score
5. T-score
6. Normklassen

1. Inleiding


Een schaalscore van een vragenlijst krijgt in de meeste gevallen pas een betekenis als men deze score vergelijkt met de score van anderen. Dit proces van de score vergelijken met die van anderen heet normeren. Bij goede vragenlijsten zijn de scores van grote groepen mensen (normgroepen) beschikbaar om mee te vergelijken. Soms wordt de score beïnvloed door persoonskenmerken in welk geval deze worden vergeleken met personen met dezelfde kenmerken. Veel voorkomende kenmerken zijn: geslacht, leeftijd, opleiding en groep. Veel voorkomende groepen zijn gezonden volwassenen, somatische patiënten, patiënten met psychiatrische klachten, personeelsselectie en studenten.
Het vergelijken van scores kan uitgedrukt worden in een getal of uitspraak. Veel voorkomend zijn de percentiel, deciel, stanine, t-scores, iq-scores en normklassen.
Vragenlijsten zijn grove meetinstrumenten met vaak grote meetfouten vandaar dat minutieus vergelijken van de score met die van een normgroep weinig zinvol is. In de handleidingen van vragenlijsten vinden we daarom meestal normtabellen met grove normeringsklassen, gemiddelden en standaarddeviaties. Uitgebreide tabellen met percentielscores of decielscores ontbreken veelal.
In CDLJava kan genormeerd worden in decielen, stanines en normklassen. Bij de optie 'Beknopt scoren' wordt de normscore automatisch om gezet naar een "7 normklasse".

In het onderstaande wordt uiteengezet hoe dit geschiedt.


2. Decielen
Een deciel geeft de relatieve positie van een score ten opzichte van de normgroep. In het eerste deciel zitten de 10% laagste scores terwijl in het tiende deciel de 10% hoogste scores zitten. De decielscore is, ook bij leken, een tamelijk bekend begrip en geniet daarom grote populariteit.
Indien een handleiding een tabel met decielen weergeeft dan kunnen de decielgrenzen eenvoudig overgenomen worden in het lijstbestand. Dit is de ideale situatie immers een eventuele scheefheid van de verdeling van de scores is in de decielengrenzen verwerkt.
Helaas staat er zelden een normtabel met percentiel- of decielgrenzen in de handleiding en dan moeten de decielgrenzen berekend worden uit het gemiddelde (gem.) en de standaarddeviatie (sd). De volgende formule kan hiervoor gebruikt worden: percentielgrens=Z-decielgrens*sd+gem.
Hierin is de Z-decielgrens de Z-waarde van de standaardnormale verdeling die hoort bij respectievelijk 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70 ,80, en 90% oppervlakte onder de normale verdeling. Deze waarden zijn in een tabel op te zoeken en zijn:
deciel Z-decielgrens 7 normklasse
1 -1,280 zeer laag
2 -0,840 laag
3 -0,525 beneden gemiddeld
4 -0,255 gemiddeld
5 0,000 gemiddeld
6 0,255 gemiddeld
7 0,525 gemiddeld
8 0,840 boven gemiddeld
9 1,280 hoog
10 >1,280 zeer hoog

De waarden van de decielgrenzen worden dus per normtabel op basis van het gemiddelde en de standaarddeviatie berekend en in het lijstbestand opgenomen. Het berekenen van de decielgrenzen heeft als belangrijkste beperking dat er geen rekening gehouden wordt met de scheefheid van de verdeling.

3. Stanine


Bij de stanine (afkorting van "standard nine") worden de scores van de normgroep in negen klassen verdeeld. Dit gebeurt zodanig dat de stanine nagenoeg een standaardverdeling heeft met een gemiddelde van 5 en een standaarddeviatie van 2. Onderstaande tabel geeft de grootte van de stanineklassen en de vertaalslag naar gangbare normklassen (zie 4.)
Stanine klassengrootte 5 normklassen 7 normklassen
1 4% zeer laag zeer laag
2 7% laag laag
3 12% laag beneden gemiddeld
4 17% gemiddeld gemiddeld
5 20% gemiddeld gemiddeld
6 17% gemiddeld gemiddeld
7 12% hoog boven gemiddeld
8 7% hoog hoog
9 4% zeer hoog zeer hoog
Voorbeeld van lijsten Neo

4. C-schaal

Guiford's C-schaal (1965) is een uitbreiding van de stanine schaal die gevoeliger is aan de uiteinden van de schaal.
Enkele kenmerken van de C-schaal
C-schaalsscorepercentiel grenzen% in intervalcom %percentiel midden waardebetekenis7 normklasse
1099-100110099extreem hoogzeer hoog
997-9839997zeer hoogzeer hoog
890-9679693hooghoog
787-89128982boven gemiddeldboven gemiddeld
661-77177768hoog gemiddeldgemiddeld
541-60206050gemidddeldgemidddeld
424-40174032laag gemiddeldgemidddeld
312-23122318onder gemiddeldonder gemiddeld
205-117117laaglaag
102-04333zeer laagzeer laag
00-1111extreem laagzeer laag

4. T-score

De Tscore is een normscore met gemiddelde 50 en sd 10. Voor interpretatie worden de grensen gehanteerd van gem.+/-1*sd, gem+/-2*sd en gem.+/-3*sd
T-score in 7 klassen
T-score bovengrensbetekenis7 normklasse
hoger 80hoger gem.+3*sdzeer hoog
80gem.+2*sdhoog
70gem.+1*sdboven gemiddeld
60gem.gemidddeld
40gem.-1*sdonder gemiddeld
30gem.-2*sdlaag
kleiner 30kleiner gem.-3*sdzeer laag

6. Normklassen


De meeste handleidingen van vragenlijsten bevatten normgegevens die de score terug leiden tot 7 of 5 uitspraken. De onderstaande tabel geeft een gebruikelijke indeling voor 5 en 7 normklassen.

7 normklassen 5 normklassen
Klasse Bovengrens Klassen Bovengrens
zeer laag 5e percentiel zeer laag 5e percentiel
laag 2e deciel laag 2e deciel
beneden gemiddeld gemiddelde - een standaardmeetfout gemiddeld 8e deciel
gemiddeld gemiddelde + een standaardmeetfout hoog 95e percentiel
boven gemiddeld 8e deciel zeer hoog maximale score
hoog 95e deciel
zeer hoog maximale score
Voorbeelden van lijsten NPV,NMV, SCL90 UCL

In CDLJava kan op eenvoudige wijze de normklassen met de daarbij horende bovengrens per schaal en normtabel ingevoerd worden.